Dlaczego dezinformacja to problem społeczny?

Zjawisko określane potocznie mianem „fake news” jest znane od dawna pod nazwą „dezinformacja”, która w dobie cyfrowej nabrała zupełnie nowego wymiaru. Internet, który miał być przestrzenią wolnej wymiany informacji, stał się również narzędziem manipulacji, oddziałującym na emocje i poglądy milionów ludzi.

– Dezinformacja stanowi zagrożenie dla stabilności społecznej i demokratycznego porządku. Pomimo, że świadomość Polaków na ten temat znacząco wzrosła w ostatnich latach, samo zjawisko ewoluuje, wykorzystując coraz bardziej zaawansowane techniki manipulacji. Dlatego potrzebne są szerokie działania edukacyjne, które pomogą społeczeństwu przeciwdziałać jej skutkom – mówi Krzysztof Gawkowski, wicepremier i minister cyfryzacji. Dzięki wykorzystaniu powszechnie znanych symboli i narracji kampania ma trafić do szerokiego grona odbiorców i zbudować społeczną odporność na manipulację. Zachęca też do aktywnego przeciwdziałania dezinformacji poprzez:

unikanie rozpowszechniania niesprawdzonych treści;

weryfikację źródeł informacji;

zgłaszanie dezinformacji na stronie: www.nask.pl/dezinfo

– Instytut NASK jest zaangażowany w badanie dezinformacji i zapobieganie skutkom rozpowszechniania fałszywych narracji. Zajmuje się tym zespół wykwalifikowanych analityków, którzy weryfikują źródła takich treści, monitorują i raportują ewidentne kłamstwa pojawiające się w przestrzeni publicznej. To jednak nie wystarczy, by ograniczyć wpływ dezinformacji na społeczeństwo. Konieczna jest edukacja medialna obywateli w tym zakresie, by ludzie – poprzez umiejętność racjonalnej i krytycznej oceny treści, z którymi się stykają – byli odporniejsi na manipulację i dezinformację. Niezbędna jest tu także współpraca podmiotów, które są odpowiedzialne za bezpieczeństwo w tym obszarze. Kampania realizowana wspólnie z Ministerstwem Cyfryzacji wpisuje się w te założenia – podkreśla Radosław Nielek, dyrektor NASK Strona www.nask.pl/dezinfo to kluczowy element kampanii. Znajdują się na niej praktyczne wskazówki, jak rozpoznawać fałszywe informacje, analizować ich źródła i zgłaszać je do odpowiednich instytucji. W przystępny sposób wyjaśnia mechanizmy działania dezinformacji oraz prezentuje narzędzia ułatwiające weryfikację treści. Dzięki konkretnym przykładom strona zachęca do nierozpowszechniania nieprawdziwych informacji. – Walka z dezinformacją to nie tylko zadanie Państwa, to ważny problem społeczny, na który każdy powinien zwracać uwagę. Chcemy sprawić, żeby obywatele nie tylko odrzucali fałszywe treści, ale także aktywnie je eliminowali z przestrzeni publicznej. My dajemy do tego narzędzia i możliwość zgłaszania – dodał wiceminister cyfryzacji, Paweł Olszewski.

Trolle jako metafora zagrożenia

W centrum kampanii znajdują się trolle – symbol dezinformacji, przedstawiane jako istoty złośliwe i groźne, a przy tym małostkowe. Szeroka grupa osób łatwo identyfikuje trolla jako autora fałszywych treści. Taki obraz wzbudzi zarówno niepokój, jak i zdystansuje do działań twórców fake news’ów. Kampania w sposób obrazowy przedstawia, jak działa dezinformacja – rozmowy trolli zestawione są z reakcjami odbiorców, którzy konfrontują się z fałszywymi treściami w sytuacjach życia codziennego. I co najważniejsze – odrzucają je. – Dezinformacja  może być wykorzystywana przez różne grupy na rzecz różnych interesów.  Zachęcamy do czujności, weryfikowania i zastanowienia się zanim coś udostępnimy, zanim coś klikniemy, nad tym czy dana treść, zazwyczaj bardzo emocjonalna, nie ma tak naprawdę na celu wprowadzić nas w błąd – zaznacza Magdalena Wilczyńska, dyrektorka Pionu Ochrony Informacyjnej Cyberprzestrzeni w NASK

Działania w ramach kampanii

W ramach kampanii przygotowano trzy spoty radiowe i trzy telewizyjne, którym towarzyszą materiały graficzne z wizerunkiem trolli. Każdy z nich obrazuje inny cel dezinformacji:

wywoływanie paniki i strachu (LINK DO SPOTU)

polaryzacja społeczna (LINK DO SPOTU)

podważanie zaufania do instytucji (LINK DO SPOTU)

Kampania realizowana jest w ogólnopolskich mediach – w największych stacjach telewizyjnych i radiowych, w tym regionalnych, a także w Internecie i na kanałach własnych Ministerstwa Cyfryzacji oraz NASK. Za kreację i koncepcję kreatywną odpowiada Fabryka Komunikacji Społecznej. Ministerstwo Cyfryzacji i NASK apelują o aktywne zaangażowanie w walkę ze zjawiskiem dezinformacji. Więcej informacji o kampanii na stronie internetowej: www.nask.pl/dezinfo.

Rada Naukowa Instytutu NASK

Poznaj dokonania przedstawicieli Rady

dr hab. Grzegorz Gudzbeler

Mgr Bartosz Dominiak

Prof. dr hab. inż. Krzysztof Szczypiorski

dr hab. Marek Cygan

dr hab. Ewa Flaszyńska

dr inż. Katarzyna Musiał-Gabryś

dr hab. inż. Marek Reformat

dr hab. inż. Piotr Sankowski

mgr Marcin Wysocki

dr Michał Sierakowski

dr hab. Kinga Flaga-Gieruszyńska

dr inż. Ewelina Bartuzi-Trokielewicz

dr hab. inż. Katarzyna Kosek-Szott

dr hab. inż. Piotr A. Kowalski

prof. dr hab. inż. Jacek Mańdziuk

dr inż. Mateusz Krzysztoń

dr inż. Michał Marks

prof. dr hab. inż. Andrzej Pacut

Gen. bryg. dr inż. Mariusz Chmielewski

dr inż. Jacek Gondzio

dr inż. Anna Felkner

dr hab. Joanna Kołodziej

dr Mateusz Koryciński

mgr inż. Paweł Kostkiewicz

prof. dr hab. inż. Marek Amanowicz

dr inż. Konrad Ciecierski

Rada Naukowa Instytutu NASK