„Internetowe love. Jak zadbać o swoje cyberbezpieczeństwo w relacjach online” to tytuł nowego poradnika wydanego przez NASK, w którym omówione zostały najczęściej spotykane „oszustwa romantyczne” związane z intymnymi relacjami online. Każde z zagrożeń zostało zaprezentowane przez autorki poradnika zarówno w aspekcie psychologicznym, jak i technicznym.
Na początku każda z historii zapowiada się niesamowicie romantycznie, ale przewińmy te opowieści do końca. Tam dominuje już wyłącznie poczucie ogromnej krzywdy, wykorzystania, oszukania, a zwykle także zmartwienie z powodu utraty poważnej sumy pieniędzy, nawet oszczędności całego życia. To właśnie takimi klamrami można zamknąć większość cynicznych oszustw określanych przewrotnie jako „romantyczne”, opisanych szczegółowo w najnowszym poradniku wydanym przez Państwowy Instytut Badawczy NASK. Zapoznanie się z tym poradnikiem, skierowanym zwłaszcza do dorosłych użytkowników internetu, może uchronić przed poważnymi obrażeniami serca, reputacji i kieszeni. Jeśli jednak do takich obrażeń dojdzie, to straty finansowe z biegiem czasu można w pewnym stopniu uzupełnić, natomiast utrata zaufania i wiary w ludzi może się okazać traumą na całe życie.
– Powszechne wykorzystywanie internetu sprawia, że możemy się sprawniej uczyć, robić zakupy czy załatwiać sprawy urzędowe. Często w sieci poznajemy również nowych znajomych, nawiązujemy relacje, czasami spotykamy miłość naszego życia. Dlatego cieszę się, że w polskiej przestrzeni cyfrowej pojawił się w końcu poradnik, który w tak kompleksowy sposób omawia wszystkie najważniejsze zagrożenia związane z relacjami zawieranymi online – skomentował Janusz Cieszyński, minister cyfryzacji.
Wbrew swojemu tytułowi poradnik „Internetowe love. Jak zadbać o swoje cyberbezpieczeństwo w relacjach online” jest wyjątkowo mało romantyczny. Przypomina raczej kubeł zimnej wody, który powinna wylać na siebie (choćby prewencyjnie) każda osoba, która nawiązuje bliższe znajomości w sieci. Nieważne, w jakim jest wieku, jaką ma płeć, nieważne też, czy korzysta z aplikacji randkowych, mediów społecznościowych czy też innego sposobu nawiązywania i pogłębiania relacji w internecie – ten poradnik jest dla niej.
– Wielu użytkowników internetu nie dostrzega zagrożenia, jakim są „oszustwa romantyczne”. Zdarza nam się usłyszeć lub przeczytać historie o osobach, które straciły w ten sposób ogromne sumy pieniędzy, ale zazwyczaj myślimy, że nas to z pewnością nie spotka. A jednak – statystyki pokazują, że ofiarami tego typu oszustw padają często ludzie z wyższym wykształceniem i mający już spore doświadczenie życiowe, zarówno kobiety, jak i mężczyźni – ostrzega Adam Marczyński, dyrektor ds. cyberbezpieczeństwa i innowacji w NASK.
Wszystko, co najważniejsze i „romantyczne”
W poradniku szczegółowo omówione zostały następujące zagadnienia:
- Oszustwo na „amerykańskiego żołnierza” – fikcyjny profil, zazwyczaj osoby o szlachetnym sercu, oddanej pracy na rzecz innych (np. lekarka na misji, uciekinier z obozu pracy, dysydent z kraju ogarniętego wojną), która oprócz zapewnień o wielkiej miłości, nieoczekiwanie znajduje się w trudnej sytuacji finansowej i prosi o pomoc…
- Oszustwo na portalu randkowym – nastawione w pierwszej kolejności na finansowe wykorzystanie ofiary. Oszuści uciekają się do różnych metod, np. posługiwania się fałszywą tożsamością, budowania głębokiej relacji uczuciowej, prośby o pożyczkę, szantażu, kradzieży danych, obietnicy szybkich zysków.
- Szantaż seksualny (sextortion) – odmiana szantażu, w którym przestępcy próbują wymusić zapłatę okupu pod groźbą ujawnienia materiałów o charakterze seksualnym.
- Zemsta porno (revenge porn) – przestępstwo polegające na ujawnieniu intymnych materiałów ofiary, zazwyczaj bez motywacji finansowej. Związane jest zwykle z działaniami bliskich osób, na przykład byłych partnerów.
- Fałszywe filmy i obrazy porno (deepfake porn) – tworzenie nieprawdziwych materiałów intymnych przedstawiających ofiarę, z wykorzystaniem najnowszych technologii.
– „Oszustwa romantyczne” mogą dotknąć każdego z nas. Tak naprawdę nigdy nie możemy mieć pewności, kto i w jaki sposób będzie próbował nasz oszukać lub wykorzystać. Opisane przez nas zagrożenia dotyczą nie tylko osób, które szukają swojej drugiej połówki w sieci, ale również tych, którzy po prostu używają komunikatorów, mediów społecznościowych czy innych rozwiązań technologicznych, np. do podtrzymania swoich intymnych relacji z partnerem lub partnerką – mówi Anna Kwaśnik, ekspertka NASK i współautorka poradnika.
I konkretnie, i współczująco
Każde zagrożenie i mechanizm oszustwa przedstawiony jest w poradniku „Internetowe love…” zarówno od strony technicznej, jak i psychologicznej, ale oba te ujęcia łączy jedno – autorki poradnika stoją całkowicie po stronie ofiar. Jego treść nie ma nic wspólnego z historiami o wydźwięku: „dał się nabrać” czy „dała się nabrać”, nierzadko piętnującymi ofiarę, która „sama sobie była winna” jako zbyt łatwowierna, nadmiernie uczuciowa, samotna. Wręcz przeciwnie, między wierszami stale przebija się głębokie współczucie do ofiar i jednoznaczne potępienie przestępców.
– Większość ludzi potrzebuje w swoim życiu partnera lub partnerki, którzy będą towarzyszyć mu przez wiele lat. Będąc w związku, obdarzamy drugą połówkę zaufaniem, często bezgranicznym, które niestety może zostać wykorzystane również do złych celów, a intymność naszej relacji, zwłaszcza po rozpadzie związku, może wyjść na jaw. Dlatego dbałość o nasz wizerunek i zachowanie tych najbardziej prywatnych sfer naszego życia dla siebie powinny nam towarzyszyć bez względu na to, z kim pozostajemy w bliskiej relacji – radzi Marta Melka-Roszczyk, psycholożka, biegła sądowa i współautora poradnika.
Równocześnie jest to poradnik pełen konkretnych porad – od strony psychologicznej, seksuologicznej, a równocześnie technicznej, a nawet prawnej (jeden z rozdziałów poświęcony jest w całości temu aspektowi). Każde zagrożenie traktowane jest przy tym jako oddzielna całość, z wyczerpującym opisem scenariusza oszustwa oraz poradami opracowanymi specjalnie dla tego typu sytuacji.
Przy tworzeniu poradnika autorki współpracowały z Centralnym Biurem Zwalczania Cyberprzestępczości oraz zespołem CERT Polska, działającym w strukturach NASK. Dzięki temu – choć mowa o sprawach wyjątkowo intymnych i wstydliwych – udało się choćby częściowo zbudować obraz skali omawianych przestępstw, notowanych w Polsce w ostatnich latach.
Autorki
Anna Kwaśnik – absolwentka Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji na Uniwersytecie Warszawskim, ekspertka w Dziale Budowania Świadomości Cyberbezpieczeństwa w Państwowym Instytucie Badawczym NASK.
dr Marta Melka-Roszczyk – doktor nauk o zdrowiu, psycholog, psychoterapeuta oraz biegła sądowa. Zajmuje się psychoterapią indywidualną osób dorosłych, par i małżeństw. Autorka artykułów i prac naukowych.
Przydatne odsyłacze
Poradnik „Internetowe love. Jak zadbać o swoje cyberbezpieczeństwo w relacjach online” w formacie PDF
Wypowiedź w formacie audio – Anna Kwaśnik
Wypowiedź w formacie audio – Marta Melka-Roszczyk
Wypowiedź w formacie wideo – Anna Kwaśnik
Gotowe wypowiedzi obu autorek poradnika, w formie plików audio, prześlemy zainteresowanym mediom – prosimy o kontakt pod adresem: media@nask.pl.
Zapraszamy też do kontaktu z autorkami – również poprzez podany adres e-mail.
Pamiętaj!
Jeśli jesteś ofiarą przestępstwa na tle romantycznym, zgłoś sprawę na Policję.
Potrzebujesz pomocy i wsparcia psychologicznego?
Zadzwoń pod bezpłatny numer Telefonu Zaufania dla Osób Dorosłych 116 123 lub inną pomocową linię wsparcia. Rozważ spotkanie z psychologiem lub terapeutą.
Wszystkie incydenty związane z bezpieczeństwem internetowym, w tym również oszustwa komputerowe, zgłaszaj do CERT Polska.
