Zdrowie w epoce fake newsów. NASK i WUM razem przeciwko dezinformacji

Dlaczego właśnie zdrowie stało się celem manipulacji?

W obszarze zdrowia dezinformacja uderza najmocniej, bo dotyka naszych największych lęków – przed chorobą, cierpieniem i śmiercią. Medycyna pełna trudnych pojęć i procesów, które wymagają specjalistycznej wiedzy. W tej luce łatwo mieszczą się fałszywe narracje: proste, emocjonalne i często podszyte teoriami spiskowymi.

– Dezinformacja to nie tylko pomyłka. To celowe działanie, które ma wprowadzić ludzi w błąd. W obszarze zdrowia jej skutki bywają szczególnie dramatyczne, bo wpływają na decyzje pacjentów – wyjaśnia Magdalena Wilczyńska z Ośrodka Analizy Dezinformacji NASK.

Fałszywe treści bywają powielane w dobrej wierze – ktoś udostępnia post znajomemu, bo „chce ostrzec”. Ale konsekwencje są realne: rośnie nieufność wobec lekarzy i instytucji, pojawia się pokusa szukania alternatywnych terapii, a algorytmy mediów społecznościowych jeszcze wzmacniają takie przekazy. Jak pokazuje doświadczenie pandemii, w dobie kryzysów dezinformacja rozprzestrzenia się wykładniczo, a jej skutki długo nie znikają.

Dlatego potrzebne jest podejście systemowe – współpraca ekspertów od technologii i cyberbezpieczeństwa z badaczami i lekarzami. Tylko tak można skutecznie bronić pacjentów i społeczeństwo przed manipulacją.

– Technologia i medycyna spotykają się w jednym punkcie – w trosce o życie i bezpieczeństwo ludzi. Dzięki współpracy z WUM możemy działać szybciej i skuteczniej – mówi Radosław Nielek, dyrektor NASK-PIB.

Jak będzie wyglądała współpraca?

Podpisane 22 września 2025 r. porozumienie zakłada wymianę wiedzy i doświadczeń, wspólne badania oraz działania edukacyjne. Eksperci obu instytucji będą analizować treści krążące w internecie i przygotowywać rekomendacje dla instytucji publicznych. Studenci i pracownicy WUM wezmą udział w warsztatach i szkoleniach, które pokażą im, jak rozpoznawać i neutralizować fałszywe narracje.

Jak zaznacza prof. Rafał Krenke, rektor WUM: – Rolą Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego jest nie tylko kształcenie kadry medycznej i prowadzenie badań naukowych, ale także działanie na rzecz promocji zdrowia wśród obywateli naszego kraju.

Wspólne projekty będą obejmować zarówno analizy treści krążących w sieci, jak i przygotowywanie rekomendacji dla instytucji publicznych. Planowane są również pilotażowe projekty angażujące studentów w rozmowy z pacjentami – tak, by przyszli lekarze potrafili reagować, gdy ktoś przychodzi do gabinetu z pytaniami opartymi na fake newsach. Obok tego prowadzone będą analizy dobrych praktyk z innych krajów i wspólne publikacje naukowe.
Nie chodzi jednak wyłącznie o reagowanie na deepfake, gdy już zdążą się rozprzestrzenić. NASK i WUM stawiają także na tzw. „prebunking”, czyli uczenie ludzi, jak rozpoznawać techniki manipulacji zanim trafią na konkretny mit czy teorię spiskową. To podejście pozwala budować odporność społeczną, zamiast stale gasić pożary.

– Działania prozdrowotne, profilaktyka, szerzenie wiedzy naukowej o zdrowiu i przeciwdziałanie dezinformacji na tematy związane ze zdrowiem i jego ochroną są wpisane w DNA naszej uczelni – dodaje prof. Rafał Krenke, rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

W stronę bardziej świadomego społeczeństwa

Nowe partnerstwo otwiera także perspektywę współpracy międzynarodowej. WUM jest członkiem stowarzyszenia europejskich uniwersytetów na rzecz dobrostanu EUniWell, którego misją jest działanie na rzecz jakości życia mieszkańców Unii Europejskiej. Włączenie tej sieci w działania przeciwko dezinformacji zdrowotnej pozwala budować rozwiązania, które będą miały szerszy, europejski zasięg.

– Porozumienie z NASK otwiera nam nowe obszary działania i nowe możliwości – podsumowuje prof. Rafał Krenke.

Podpisane porozumienie to krok w stronę bardziej świadomego społeczeństwa, które nie ulega prostym, emocjonalnym przekazom i potrafi odróżniać fakty od manipulacji. Włączenie potencjału badaczy, lekarzy i ekspertów cyfrowych zwiększa szansę, że dezinformacja zdrowotna spotka się z przygotowaną i odporną publicznością.
Bo dezinformacji nie da się wyłączyć jednym kliknięciem. Można jednak sprawić, by trafiała na odbiorców przygotowanych, świadomych i krytycznych wobec fałszywych treści.
– Chcemy wspólnie działać na rzecz społeczeństwa odpornego na manipulację, które potrafi odróżniać fakty od fałszywek. To inwestycja w bezpieczeństwo zdrowotne nas wszystkich – podsumowuje dyrektor NASK